Łączniki elektryczne są elementami niezbędnymi w każdym budynku. Służą do włączania i wyłączania prądów roboczych w instalacjach niskiego napięcia. Wybór tak zwanych pstryczków elektrycznych, z których pomocą włącza się i wyłącza oświetlenie, na pozór wydaje się banalny. Co może być skomplikowanego w zakupie tego niewielkiego akcesorium? Jednak sprawa nie jest tak prosta. Łączniki oświetleniowe występują w wielu różnorodnych wariantach, warto więc poznać ich charakterystykę.

Łącznik elektryczny, pstryczek, a może kontakt?

Warto zacząć od samej nazwy urządzenia oznaczającego włącznik światła. Określeń na ten niewielki element jest całkiem sporo, począwszy od pstryczka elektrycznego zaczerpniętego z wierszyka dla dzieci, skończywszy na kontakcie, który jest nazwą własną zaproponowaną przez jednego z renomowanych producentów. Jak zatem nazywać „to coś”, czym włącza się i wyłącza oświetlenie i inne urządzenia domowe? Odpowiedź jest jednoznaczna – jest to łącznik. Dlaczego nie włącznik lub wyłącznik? Wtedy takie urządzenie służyłoby jedynie do jednej z funkcji – włączania lub wyłączania. Natomiast łącznik oznacza urządzenie elektryczne, które może służyć do obu wymienionych czynności.

Być może zastanawiasz się, po co poświęcać czas na analizowanie kwestii związanych z nazewnictwem. W końcu to, jak nazywa się wszystkim znany element, nie ma tak dużego znaczenia. Poprawne używanie nazw łącznika oświetleniowego może się jednak przydać choćby podczas poszukiwania tego elementu w sklepie czy wyjaśnienia charakterystyki usterki fachowcowi. Oznaczenie włącznika światła powinno być uniwersalne i zrozumiałe dla każdego. Warto więc pamiętać, że urządzenie odpowiedzialne za połączenie-zwieranie elementów instalacji elektrycznej to łącznik, a pstryczek warto pozostawić jedynie w wierszykach dla dzieci.

Łączniki oświetleniowe – w jakich rodzajach występują?

Jeśli masz już pewność, jak poprawnie nazywać urządzenie do włączania i wyłączania oświetlenia, warto przyjrzeć się poszczególnym rodzajom tego elementu. Każda instalacja wygląda nieco inaczej i składa się z różnego typu części, choćby lamp umieszczonych w różnych miejscach i wyposażonych w zróżnicowaną liczbę źródeł światła. Dlatego, aby zapewnić komfort korzystania z domowego oświetlenia i innych sprzętów elektrycznych, łączniki występują w różnych wersjach. Jakie można spotkać najczęściej?

Wśród najpopularniejszych wariantów łączników oświetlenia można wyróżnić:

• łącznik pojedynczy, czyli jednobiegunowy
• łącznik dwubiegunowy
• łącznik podwójny, czyli świecznikowy
• łącznik schodowy
• łącznik krzyżowy.

Czym charakteryzują się poszczególne rodzaje i jak wybrać właściwy, by zapewnić sobie wygodę użytkowania?

Łącznik oświetleniowy pojedynczy – czyli podstawowy

Łącznik pojedynczy to najbardziej uproszczona wersja „pstryczka elektrycznego”. Jest wyposażony w pojedynczy przycisk, dzięki któremu można dokonać połączenia w obrębie jednego obwodu. Stosuje się go na przykład do włączania i wyłączania jednej lampy. Działa na zasadzie przełącznika, czyli po naciśnięcia klawisza, sprężyna nie odbija go z powrotem po puszczeniu przycisku. Aby rozłączyć obwód, należy wcisnąć klawisz ponownie.

Łącznik dwubiegunowy a świecznikowy – różnice

Ten typ łącznika oświetleniowego także zawiera jeden przycisk, jednak przy jego użyciu można połączyć i rozłączyć nie jeden, ale dwa obwody. Najczęściej stosuje się go w przypadku potrzeby sterowania dwoma obwodami o różnych napięciach, które można obsługiwać jednym klawiszem.

Zatem co to jest łącznik świecznikowy, nazywany podwójnym, i czym różni się od dwubiegunowego? Takie urządzenia przewidują wykorzystanie dwóch przycisków, przy czym każdy z nich steruje jednym obwodem. Wykorzystuje się je do obsługiwania żyrandoli podzielonych na strefy. Przykładowo, naciskając jeden przycisk, można włączyć trzy żarówki, a naciskając drugi – trzy kolejne. To bardzo często spotykany typ łącznika, ponieważ pozwala on w łatwy sposób regulować natężenie oświetlenia w pomieszczeniach.

Łączniki schodowe i krzyżowe – gdzie warto je stosować?

Omówione wcześniej przełączniki jednobiegunowe, świecznikowe i dwubiegunowe wykorzystuje się przede wszystkim do sterowania oświetleniem poprzez włączanie i wyłączanie głównych źródeł światła – na przykład w pokojach czy kuchni. Łączniki schodowe i krzyżowe mają nieco bardziej skomplikowaną budowę.

Łączniki schodowe łączy się w pary. Naciśnięcie jednego z nich powoduje zmianę stanu obwodu na przeciwny. Powrócić do stanu pierwotnego można poprzez naciśnięcie dowolnego z łączników. Mówiąc najprościej – oświetlenie można włączyć jednym łącznikiem na parterze, a wyłączyć drugim łącznikiem po wejściu na piętro. Stąd właśnie nazwa tego urządzenia – łącznik schodowy.

Łącznik krzyżowy ma podobne zastosowanie, jednak wykorzystuje się go tam, gdzie zachodzi potrzeba wykorzystania większej liczby przełączników niż tylko dwa. Przykładowo: na parterze i ostatnim piętrze montuje się po jednym łączniku schodowym, a pomiędzy nimi instaluje się łącznik krzyżowy. Daje to większą dowolność w sterowaniu oświetleniem, poprawia komfort i zwiększa bezpieczeństwo poruszania się po klatkach schodowych lub korytarzach. Oznaczenie włącznika światła tego typu to zwykle symbol podwójnego krzyżyka umieszczony na klawiszu łącznika.

Łącznik trójpozycyjny – do zadań specjalnych

Warto zdawać sobie sprawę, że łączniki nie służą wyłącznie do sterowania oświetleniem. Niektóre z nich mogą być przydatne także w innych sytuacjach, na przykład do obsługiwania rolet lub żaluzji. W tym przypadku doskonale sprawdzają się wyłączniki trójpozycyjne. Jak działają?

Do podnoszenia i opuszczania żaluzji można używać różnych łączników, które, zgodnie z przeznaczeniem, nazywane są żaluzjowymi. Różnią się od siebie liczbą klawiszy, przy czym każdy klawisz odpowiada za sterowania jedną żaluzją. Zwykle spotyka się łączniki jedno- lub dwuklawiszowe. Jednak liczba przycisków to nie jedyne kryterium, według którego można podzielić te akcesoria. Można wyróżnić także łączniki trójpozycyjne i dwupozycyjne. Warto przyjrzeć się pierwszemu ze wspomnianych wariantów.

Łączniki trójpozycyjne w przeciwieństwie do wszystkich wymienionych wyżej rodzajów charakteryzują się tym, że ich klawisze mogą znajdować się w trzech pozycjach, czyli góra-stop-dół. Aby podnieść roletę, należy ustawić przycisk w położeniu góra, aby opuścić – w położeniu dół. Jeśli roleta ma pozostać nieruchomo, klawisz powinien znajdować się w pozycji neutralnej, czyli stop.

Wyłączniki trójpozycyjne mogą występować w wersji jedno- lub dwuklawiszowej, w zależności od ilości rolet, którymi mają sterować.

Jak dobierać łączniki oświetleniowe – podsumowanie

Podczas wyboru łączników przede wszystkim należy zwrócić uwagę na cechy charakterystyczne instalacji elektrycznej, ale warto także zadbać o komfort użytkowania. Elementy te są wykorzystywane wiele razy każdego dnia, dlatego dobrym pomysłem jest zaplanowanie ich rozkładu oraz rodzaju w taki sposób, by ułatwiały poruszanie się po pomieszczeniach i dawały możliwość sterowania oświetleniem w jak największym stopniu.

Jeśli zastanawiasz się, czy wybrać łączniki podtynkowe, czy natynkowe, pierwsza opcja jest zdecydowanie polecana do wnętrz mieszkalnych. Urządzenie montuje się w puszce elektrycznej w ścianie. To zapewnia estetykę i bezpieczeństwo użytkowania.