Niektóre obszary w budynkach wymagają zastosowania specjalnych rozwiązań w zakresie oświetlenia. Chodzi o to, by zapewnić użytkownikom komfort i bezpieczeństwo korzystania z takich przestrzeni. Jakie sposoby warto zatem stosować? Najbardziej popularne jest wykorzystanie połączeń elektrycznych schodowych, instalacji krzyżowych lub przekaźników bistabilnych. Która metoda sprawdzi się najlepiej i czy montaż takich elementów jest skomplikowany?

Połączenia klatkowe – gdzie warto je stosować?

O ile w przypadku kuchni, pokoju czy niewielkiego przedpokoju jeden łącznik oświetleniowy będzie zupełnie wystarczający, by zapewnić wygodę włączania i wyłączania oświetlenia, o tyle w niektórych miejscach tak proste rozwiązanie się nie sprawdzi. Do takich obszarów należą między innymi klatki schodowe, długie korytarze i inne przestronne pomieszczenia wyposażone w więcej niż jedno wejście. W takich miejscach jeden łącznik oświetleniowy to za mało. Konieczne jest zastosowanie połączeń klatkowych, czyli dwóch przełączników, a także połączenie ich w taki sposób, by umożliwiały sterowanie oświetleniem w sposób praktyczny. Jakie rozwiązania są dostępne?

Najprostszym z nich jest zastosowanie przekaźnika schodowego. Ta metoda instalacyjna wymaga wykorzystania dwóch łączników oświetlenia, które są ze sobą połączone w taki sposób, że jest możliwe włączenie światła w jednym miejscu, na przykład na parterze, a wyłączenie go w innym, na przykład na piętrze. Jeśli klatka schodowa lub korytarz są na tyle niewielkie, że dwa przekaźniki schodowe zapewniają komfort użytkownikom, takie rozwiązanie dobrze się sprawdzi. Co jednak w sytuacji, gdy potrzebnych jest więcej przełączników?

Instalacja krzyżowa – wady i zalety

Jeśli dwa przekaźniki schodowe to za mało, bo na przykład klatka schodowa obejmuje kilka pięter i na każdym z nich powinien być dostęp do regulacji oświetleniem, trzeba wykorzystać bardziej zaawansowane techniki. Jednym z nich jest instalacja krzyżowa. Polega ona na zastosowaniu tradycyjnego połączenia schodowego, jednak pomiędzy skrajnymi łącznikami dodatkowo umieszcza się przekaźniki krzyżowe. Pozwalają one włączać i wyłączać oświetlenie nie tylko na parterze i ostatnim piętrze schodów (lub w przypadku korytarza na jego dwóch skrajnych końcach), ale także w miejscach położonych pomiędzy nimi.

Instalacja krzyżowa jest wygodna z punktu widzenia użytkowników, jednak może nastręczać pewnych trudności podczas prac montażowych. Im więcej łączników krzyżowych, tym instalacja staje się bardziej skomplikowana. Wiele osób podejmujących się wykonania takiego połączenia klatkowego rezygnuje z montażu kilku przekaźników, ograniczając się tylko do tych skrajnych. Niestety nie wpływa to pozytywnie na komfort użytkowania klatki schodowej lub korytarza, a wręcz może prowadzić do niebezpiecznych sytuacji, na przykład potknięcia się w ciemności. Czy istnieje alternatywa?

Przekaźnik bistabilny – zasada działania

Alternatywą dla tradycyjnych połączeń klatkowych mogą być przełączniki bistabilne. Czym się charakteryzują i jaka jest różnica między elementami bistabilnymi a monostabilnymi? A przede wszystkim, czy taki rodzaj instalacji jest łatwy w wykonaniu?

Najpierw warto przyjrzeć się definicji i różnicom w działaniu obydwu przekaźników, czyli monostabilnego i bistabilnego. Pierwszy z nich zmieniwszy stan pod wpływem działania zasilania wejściowego, powraca do stanu poprzedniego, gdy działanie zasilania ustanie. Drugi natomiast pozostaje w zmienionym stanie nawet po ustaniu działania.

Wyłączniki bistabilne umożliwiają sterowanie za pomocą wielu równolegle połączonych elementów. Naciśnięcie jednego z nich daje efekt niezależny od poprzedniego stanu przekaźnika, czyli inaczej niż ma to miejsce w przypadku instalacji krzyżowej.

Jak działa przekaźnik bistabilny w praktyce?

Jak wygląda obsługa przycisków bistabilnych z punktu widzenia użytkownika? Działa to nieco inaczej niż w przypadku przekaźników schodowych. W ich przypadku każde naciśnięcie klawisza łącznika zmienia stan, czyli jeśli lampy były wyłączone, to zostaną włączone. Natomiast użycie łącznika bistabilnego jest niezależne od aktualnego stanu. W dowolnym momencie można ustawić go w pożądanym położeniu i nie ma znaczenia czy aktualnie oświetlenie jest włączone czy wyłączone, czyli wciśniecie klawisza do pozycji „wyłącz” przy wyłączonym oświetleniu nie wywoła żadnej reakcji.

Wyłączniki bistabilne – gdzie się ich używa?

Włączniki bistabilne są często nazywane hotelowymi, ponieważ bardzo dobrze sprawdzają się w sterowaniu oświetleniem grupowym. Idealnie nadają się do montowania na długich korytarzach, klatkach schodowych w wielopiętrowych budynkach i dużych pomieszczeniach z wieloma wejściami. To korzystne rozwiązanie także dlatego, że łączniki bistabilne można wyposażyć w ograniczniki czasu. Jest to sposób znany z większości klatek schodowych w budynkach wielorodzinnych. Dzięki automatycznemu wyłącznikowi oszczędza się energię, ponieważ lampy pozostają wyłączone, jeśli nie ma potrzeby ich używania, natomiast w każdej chwili można je włączyć w dowolnym punkcie.

Przekaźniki bistabilne są polecane nie tylko do sterowania oświetleniem w budynkach ogólnodostępnych. Bardzo dobrze sprawdzą się również w domach jednorodzinnych i mieszkaniach. Ich dużą zaletą jest łatwość wykonania instalacji w przeciwieństwie do standardowych połączeń klatkowych.

Łącznik bistabilne – zalety stosowania

Z punktu widzenia instalatora ogromną zaletą stosowania włączników bistabilnych jest możliwość zrezygnowania z prowadzenia instalacji krzyżowej, która jest trudna do wykonania, szczególnie jeśli łączników jest sporo. W przypadku przekaźników bistabilnych, w każdym miejscu można wykorzystać taki sam element i połączyć go z innymi równolegle. Nie ma także ograniczeń w ilości stosowania poszczególnych wyłączników. Można zamontować ich nawet kilkadziesiąt i równie dobrze będą spełniały swoją funkcję. Jest to szczególnie korzystne w dużych, wielopiętrowych budynkach.

Wykonanie instalacji bistabilnej jest więc dużo łatwiejsze i szybsze niż zastosowanie innych rozwiązań połączeń klatkowych, natomiast z punktu widzenia użytkownika, korzystanie z takich wyłączników jest wygodne i funkcjonalne.

Włączniki bistabilne – podsumowanie

Jeśli planujesz montaż instalacji umożliwiającej sterowanie oświetleniem na klatce schodowej, w korytarzu lub w dużym pomieszczeniu z wieloma wejściami, to zastosowania łączników bistabilnych będzie praktycznym rozwiązaniem, niezależnie od obszaru, który ma zostać oświetlony. Wykorzystanie takiego sposobu połączenia jest komfortowe dla użytkowników, ponieważ pozwala włączać i wyłączać lampy z wielu punktów, a przy tym wykonanie takiego systemu jest znacznie łatwiejsze niż w przypadku instalacji krzyżowej, ponieważ przewiduje łączenie poszczególnych elementów równolegle, bez konieczności skomplikowane planowania przebiegu poszczególnych przewodów.

Kolejną zaletą jest możliwość wyposażenia przekaźników bistabilnych w automatyczny wyłącznik, który sprawdzi się szczególnie dobrze w budownictwie wielorodzinnym.